Świadczenia rodzinne informacje ogólne:
Podstawa prawna:
- ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych
(t.j. Dz. U. z 2020 r., poz. 111 z późn. zm.), - ustawy z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów
(Dz. U. z 2020 r. poz. 1297 z późn. zm.), - rozporządzenia Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 27 lipca 2017 r. w sprawie sposobu i trybu postępowania w sprawach o przyznanie świadczeń rodzinnych oraz zakresu informacji, jakie maja być zawarte we wniosku, zaświadczeniach i oświadczeniach o ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych (Dz. U. z 2017 r., poz. 1466),
- rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 lipca 2018 r. w sprawie wysokości dochodu rodziny albo wysokości dochodu osoby uczącej się stanowiących podstawę ubiegania się o zasiłek rodzinny i specjalny zasiłek opiekuńczy, wysokości świadczeń rodzinnych oraz wysokości zasiłku dla opiekuna (Dz. U. z 2018 r., poz.1497),
- rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 14 września 2010 r. w sprawie formy opieki medycznej nad kobietą w ciąży, uprawniającej do dodatku z tytułu urodzenia dziecka oraz wzoru zaświadczenia potwierdzającego pozostawanie pod tą opieką (Dz. U. 2010 nr 183 poz. 1234),
- w sprawach nieuregulowanych – ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2020 r., poz. 256 z późn. zm.),
O świadczenia rodzinne mogą się ubiegać obywatele polscy oraz cudzoziemcy, jeżeli zamieszkują na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej przez okres zasiłkowy, w którym otrzymują świadczenia rodzinne.
Świadczeniami rodzinnymi są:
Zasiłek rodzinny (art.4-7 ustawy o świadczeniach rodzinnych):
Ma na celu częściowe pokrycie wydatków na utrzymanie dziecka.
Prawo do zasiłku rodzinnego i dodatków do tego zasiłku przysługuje:
- rodzicom, jednemu z rodziców albo opiekunowi prawnemu dziecka,
- opiekunowi faktycznemu dziecka,
- osobie uczącej się – oznacza to osobę pełnoletnią uczącą się, niepozostającą na utrzymaniu rodziców w związku z ich śmiercią, lub w związku z ustaleniem wyrokiem sądowym lub ugodą sądową prawa do alimentów z ich strony.
Zasiłek rodzinny przysługuje do ukończenia przez dziecko:
- 18 roku życia lub
- do ukończenia 21 roku życia, jeżeli uczy się w szkole (ale nie w szkole wyższej), albo
- do ukończenia 24 roku życia, jeżeli kontynuuje naukę w szkole lub w szkole wyższej i legitymuje się orzeczeniem o umiarkowanym albo znacznym stopniu niepełnosprawności,
- osobie uczącej się do ukończenia 24 roku życia, jeżeli uczy się w szkole lub szkole wyższej.
Przyznanie świadczenia uzależnione jest od spełnienia kryterium dochodowego, które w przeliczeniu na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 674 zł. W przypadku gdy członkiem rodziny jest dziecko legitymujące się orzeczeniem o niepełnosprawności lub orzeczeniem o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności, zasiłek rodzinny przysługuje, jeżeli dochód rodziny w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 764 zł. W przypadku przekroczenia kryterium dochodowego prawo do zasiłku rodzinnego ustalane jest w oparciu o zasadę „złotówka za złotówkę”.
Prawo do świadczenia ustala się na okres zasiłkowy.
Obecnie obowiązuje dochód za rok 2018 wraz z uwzględnieniem zmian po tym roku.
Do zasiłku rodzinnego przysługują dodatki z tytułu (art.8-15 ustawy o świadczeniach rodzinnych) :
- urodzenia dziecka,
- opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego,
- samotnego wychowywania dziecka,
- wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej,
- kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego,
- rozpoczęcia roku szkolnego,
- podjęcia przez dziecko nauki poza miejscem zamieszkania, z tego w związku z:
- zamieszkaniem w miejscowości, w której znajduje się szkoła lub,
- dojazdem do miejscowości, w której znajduje się szkoła.
Jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka (tzw. becikowe – art.15b ustawy o świadczeniach rodzinnych):
Świadczenie przysługuje z tytułu urodzenia się dziecka żywego matce, ojcu dziecka lub opiekunowi prawnemu albo faktycznemu dziecka.
Obowiązuje kryterium dochodowe w wysokości 1922 zł na osobę w rodzinie.
Obecnie obowiązuje dochód za rok 2018 wraz z uwzględnieniem zmian po tym roku.
Prawo do świadczenia przysługuje jednorazowo w terminie do 12 miesięcy od urodzenia, objęcia opieką lub przysposobienia dziecka.
Świadczenie rodzicielskie (tzw. kosiniakowe – art.17c ustawy o świadczeniach rodzinnych):
Przysługuje matce lub ojcu dziecka, która/y sprawuje osobistą opiekę nad dzieckiem w przypadku braku uprawnień do zasiłku macierzyńskiego lub uposażenia macierzyńskiego w ZUS i KRUS.
Świadczenie przeznaczone jest głównie dla osób bezrobotnych.
O świadczenie może również się ubiegać opiekun faktyczny dziecka, rodzina zastępcza lub osoba, która przysposobiła dziecko.
Prawo do świadczenia ustala się na okres 52 tygodni od urodzenia dziecka/przysposobienia dziecka a w przypadku urodzenia wieloraczków ten okres będzie mógł być wydłużony nawet do 71 tygodni.
Brak kryterium dochodowego.
Świadczenia opiekuńcze – uzależnione od orzeczonej niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności.
Zasiłek pielęgnacyjny (art.16 ustawy o świadczeniach rodzinnych):
Przysługuje:
- dziecku niepełnosprawnemu z orzeczoną niepełnosprawnością,
- osobie niepełnosprawnej w stopniu znacznym,
- osobie niepełnosprawnej w stopniu umiarkowanym jeśli niepełnosprawność powstała do ukończenia 21 roku życia,
- osobie, która ukończyła 75 lat.
Nie przysługuje:
- gdy osoba uprawniona zamieszkuje poza granicami Rzeczpospolitej Polskiej,
- jeżeli członkowi rodziny zamieszkałemu za granicą przyznano tożsame świadczenie na pokrycie wydatków związanych z pielęgnacją tej osoby,
- osobie pobierającej dodatek pielęgnacyjny z ZUS lub KRUS,
- osobie umieszczonej w instytucji zapewniającej całodobowe utrzymanie.
Prawo do zasiłku pielęgnacyjnego ustala się na czas nieokreślony, chyba że orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zostało wydane na czas określony.
Brak kryterium dochodowego.
Specjalny zasiłek opiekuńczy (art.16a ustawy o świadczeniach rodzinnych):
Świadczenie przysługuje osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, jeżeli rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Specjalny zasiłek opiekuńczy przysługuje, jeżeli łączny dochód rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny osoby wymagającej opieki w przeliczeniu na osobę nie przekracza kwoty 764 zł. Prawo do świadczenia ustala się na okres zasiłkowy.
Obecnie obowiązuje dochód za rok 2018 wraz z uwzględnieniem zmian po tym roku.
Świadczenie nie przysługuje podobnie jak w przypadkach wskazanych przy świadczeniu pielęgnacyjnym.
Świadczenie pielęgnacyjne (art.17 ustawy o świadczeniach rodzinnych):
Świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje:
- matce albo ojcu,
- opiekunowi faktycznemu dziecka,
- osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną w rozumieniu ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej,
- innym osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli nie ma innych osób w pierwszej kolejności do sprawowania opieki lub osoby te nie są w stanie sprawować tej opieki gdyż same jej wymagają.
W/w osoby nie mogą podejmować zatrudnienia lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji.
Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje, jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała:
- nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub
- w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia.
Świadczenie nie przysługuje jeżeli:
- osoba sprawującą opiekę jest w zatrudnieniu lub zaprzestała sprawowanie opieki,
- osoba sprawująca opiekę posiada prawo do emerytury, renty lub świadczeń tożsamych z ZUS/KRUS,
- osoba wymagająca opieki umieszczona jest w jednostce całodobowego utrzymania,
- na osobę wymagającą opieki inna osoba ma ustalone prawo do wcześniejszej emerytury,
- mogą wystąpić również inne negatywne przesłanki.
Prawo do świadczenia pielęgnacyjnego ustala się na czas nieokreślony, chyba że orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zostało wydane na czas określony.
Brak kryteriów dochodowych.
Zasiłek dla opiekuna (ustawa o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów):
Przysługuje osobom, które z dniem 1 lipca 2013 r. na skutek zmiany przepisów utraciły prawo do świadczenia pielęgnacyjnego w związku z wygaśnięciem z mocy prawa decyzji przyznającej prawo do świadczenia pielęgnacyjnego.
Świadczenie przysługuje z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej osobom, które złożyły wniosek o to świadczenie do dnia 15 września 2014 r. Prawo do tego świadczenia może być przyznane również po tym terminie – w kontynuacji świadczenia (jeśli orzeczenie o stopniu niepełnosprawności osoby nad którą jest sprawowana opieka było wydane na czas określony).
Prawo do zasiłku dla opiekuna ustala się na czas nieokreślony, chyba że orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zostało wydane na czas określony.
Świadczenie nie przysługuje podobnie jak w przypadkach wskazanych przy świadczeniu pielęgnacyjnym.
Brak kryteriów dochodowych.
WAŻNE! Świadczenia rodzinne podlegają pod koordynacje systemów zabezpieczenia społecznego w Unii Europejskiej.
Informacje dot. koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego można znaleźć pod linkami wskazanymi niżej.
- https://www.gov.pl/web/rodzina/wiadczeniia-rodzinne
- https://www.gov.pl/web/rodzina/zasady-ogolne
- https://www.gov.pl/web/rodzina/rodzina-500-plus-kiedy-koordynacja-swiadczen
- http://muw.pl/PressArticlePage.aspx?id=10841
WAŻNE! Osoba pobierająca świadczenia w przypadku wystąpienia zmiany miejsca zamieszkania, zaprzestania sprawowania osobistej opieki, podjęcia zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, uzyskania innych dochodów, zaprzestania przez dziecko nauki w szkole, przebywaniem poza granicami Rzeczpospolitej Polskiej – w tym członków rodziny, przebywania osób uprawnionych lub członków rodziny w jednostkach całodobowego utrzymania, uzyskania emerytury, renty, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego, rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego lub innych zmian mających wpływ na prawo do świadczeń rodzinnych osoba uprawniona jest zobowiązana do niezwłocznego powiadomienia o tym organu wypłacającego świadczenia rodzinne.